Med få ord 02 - 2025

Straumforbruka i verda aukar kraftig

Det internasjonale energibyråeet IEA kalkulerer med at det globale straumforbruket vil auke med 4 prosent årleg fram mot 2027. Transportsektoren blir stadig meir elektrifisert, fleire vil ha aircondition, og datasenter treng stadig meir straum som følgje av utviklinga av kunstig intelligens (KI). Etterspurnaden etter straum aukar særleg i utviklingsland og såkalla hurtigveksande økonomiar. Slike land vil ifølgje IEA stå for 85 prosent av auken. – Det går no føre seg store endringar i energisystema rundt omkring i verda, seier leiaren for IEAs avdeling for energimarknader og tryggleik, Keisuke Sadamori og legg til at det blir utfordrande for styresmaktene å sikre trygg, rimeleg og berekraftig straumforsyning framover.

Skal dele meir data for å avdekke kriminalitet

Kampen mot økonomisk kriminalitet har vorte bremsa av personvernomsyn, men no vil Finanstilsynet, Datatilsynet og finansnæringa dele data i jakta på kriminelle. Ifølgje DNB-sjef Kjerstin Braathen utgjer svindel og kvitvasking 500 milliardar dollar årleg på verdsbasis. Ho seier til Dagens Næringsliv at DNB-kundar samla vart prøvd svindla for 2,5 milliardar kroner, banken stoppa 2,1 milliardar av dette. Etter at banken melde 3500 saker til Økokrim i 2024, har riksadvokat Jørn Sigurd Maurud beordra betre informasjonsdeling mellom politi, påtalemakt og andre etatar for å beetre kamp mot økonomisk kriminalitet.

EU sler til mot Temu

EU vil stramme inn reglane og gjere det dyrare å kjøpe varer frå kinesiske nettsalgigantar som Temu og Shein, som sender tonnevis av billige klede og andre produkt inn til EU. EU-kommisjonen skjerpar kontrollen: – Mange produkt har vist seg å vere usikre, falske eller til og med farlege, påpeika EU-kommissærane Henna Virkkunen då dei nye tiltaka vart lagt fram i Brussel onsdag. I tillegg vil kommisjonen innføre nye avgifter på slik netthandel. I fjor fløymde over 4,6 milliardar små pakkar med varer for mindre enn 22 euro inn over kontinentet, dobbelt så mykje som året før. 90 prosent av pakkane kjem frå kinesiske selskap som Temu og Shein, og verdien ligg ofte under tollgrensa på 150 euro.

Uhell i spel: Eurojackpot-vinnar vann ikkje likevel

Ein mann fekk melding frå Norsk Tipping om at han hadde vunne éin million kroner i Eurojackpot sist fredag. Det viste seg å vere ein bommert. Det er VG som melder om tabben frå spelselskapet på Hamar. Nyleg vart det i tillegg kjent at ein feil i nettopp Eurojackpot-spelet hadde auka sjansane for at andelslag kunne vinne store pengar. Trekkinga av den norske ekstravinnaren vart utsett, likevel fekk ein mann beskjed frå Norsk Tipping om at han hadde vunne éin million kroner. Det hadde han altså ikkje. Det er ikkje kjent kvar i landet mannen er frå.

Sjukehus fekk kalde føter etter krefteksperiment

Oslo universitetssjukehus har meldt seg sjølv til Helsetilsynet etter at fleire kreftpasientar som deltok i ein studie, fekk alvorlege biverknader. Den eksperimentelle behandlinga vart gitt til pasientar gjennom eit samarbeid mellom Rikshospitalet og sjukehus rundt omkring i landet, skriv Aftenposten. Det var særleg ei gruppe pasientar med tjukk- og endetarmskreft som fekk cellegift rett inn i levra gjennom ei pumpe som vart operert inn, i tillegg til ordinær cellegift, som fekk biverknader i form av alvorleg diaré. Langvarig diaré tappar kroppen for væske, og hos kreftpasientar kan det forverre tilstanden ytterlegare og i nokre tilfelle vere livstruande.

Forsvarssjefen hengde opp fuglekasse 

«Operasjon artsmangfald» vart onsdag sett i verk onsdag 5. februar. Forsvarets miljøprosjekt inneber å hengje opp rundt 1000 fuglekasser rundt om i landet.Forsvarssjef Eirik Kristoffersen hengde onsdag formiddag opp ei fuglekasse på Akershus festning i Oslo. Kassa var nummer 1 av totalt 1000 som Forsvaret skal hengje opp over heile landet. Kassene er ein del av Forsvarets miljøprosjekt «Oppdrag artsmangfald», som skal leggje til rette for små bustader for trua fugleartar i Noreg.

Søkjer patent på eigenskap i isbjørnpels

Trass i dei kjølige omgivnadene, frys aldri pelsen til isbjørnen til is. No har nanofysikar Bodil Holst funne ut kvifor. Teknologien har uante bruksområde. Svaret på dei anti-isande eigenskapane ligg i hårfeittet i pelsen. Isbjørnpelsen har låg evne til å halde på is, omtrent som materiale belagt med spesielle kjemikaliar som fluorkarbon. Holst er professor i nanofysikk ved Institutt for fysikk og teknolog ved Universitetet i Bergen (UiB) og har tidlegare forska på is-avvisande eigenskapar ved materiale. No er den banebrytande studien, publisert i det leiande tidsskriftet Science Advances og det er sendt inn patent på ein ny type skivoks.

Avlivar og kastar killingane rett i søpla

Kvart år blir det avliva og kasta rundt 27.500 friske geitekillingar. Forklaringa? Manglande etterspurnad hjå forbrukarane. Over halvparten av alle friske geitekillingar som blir fødd kvart år blir avliva og kasta som avfall rett etter fødselen, skriv NRK. Geit blir i hovudsak halde for mjølkeproduksjon i Noreg, men for å produsere mjølk bør geita få ungar ein gong i året. Ofte får ho to killingar kvar gong, og kjøtet hamnar sjeldan på norske middagsbord. Årsaka er ifølgje NRK manglande etterspurnad etter kjøtet. Nortura seier til NRK at dei ikkje kan forsvare å betale meir for ei råvare enn det dei greier å omsetje ho for i sluttmarknaden.